personel sağlık
Toplam doğurganlık hızının 2023'te en düşük seviyeye gerilemesinin ardından hükümet 2025'i 'Aile Yılı' ilan etmişti.
Nüfus artış stratejileri üzerinde çalışmak üzere kurulan Nüfus Planlama Kurulu da faaliyetlerine bu sene başladı.
Kurulun Başkanı Cevdet Yılmaz, Ocak ayındaki ilk toplantılarının ardından yol haritalarını açıklarken, "Doğum izinlerinden kreş ve bakım süreçlerinin desteklenmesine, doğum yardımlarından esnek çalışmaya varıncaya kadar birçok başlığı bu kurulumuzda ele alacağız" dedi.
Toplam doğurganlık hızının 2023'te en düşük seviyeye gerilemesinin ardından hükümet 2025'i 'Aile Yılı' ilan etmişti.
Nüfus artış stratejileri üzerinde çalışmak üzere kurulan Nüfus Planlama Kurulu da faaliyetlerine bu sene başladı.
Kurulun Başkanı Cevdet Yılmaz, Ocak ayındaki ilk toplantılarının ardından yol haritalarını açıklarken, "Doğum izinlerinden kreş ve bakım süreçlerinin desteklenmesine, doğum yardımlarından esnek çalışmaya varıncaya kadar birçok başlığı bu kurulumuzda ele alacağız" dedi.
Türkiye'de doğum izni süresi ne kadar?
Türkiye'de doğum izni 4587 sayılı İş Kanunu ile düzenleniyor. Yasada, kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamalarının esas olduğu belirtiliyor.
Bu süre AB ortalaması olan 21,5 ve OECD ortalaması olan 18,5 haftanın altında.
Babalık izniyse memurlar için 10, özel sektör için beş gün.
Devlet memuru olan kadınların erken doğum yapmaları durumunda refakat izniyle bu süre uzatılabiliyor.
Refakat izni en fazla üç ay süreyle veriliyor.
Bu durum birçok anne-babayı işi ve bebeği arasında seçim yapmak zorunda bırakıyor.
Türkiye'de doğurganlık hızı 2009'dan bu yana düşüyor.
Cevdet Yılmaz, 9 Ocak'ta yaptığı konuşmada, 2009'dan itibaren Türkiye'de doğurganlık hızı ve nüfus artış hızında belirgin bir düşüş yaşandığını söyledi.
Resmi verilere göre 2001'de 2,38 çocuk olan doğurganlık hızı 2023'te 1,51 ile tarihin en düşük değerine geriledi.
Nüfusun sabit kalması için bu sayının 2,1 olması gerekiyor.
Doğurganlık hızının azalması dünya genelinde yaşanan bir trend.
Lancet'te yayımlanan bir araştırmaya göre küresel doğurganlık hızı 1950 ile 2021 arasında yarıya indi.
Bu trend devam ederse, 2100'de ülkelerin yüzde 97'sinden fazlasının nüfus büyüklüğünü koruyamayacağı öngörülüyor.
Avrupa'da İsveç ve Bulgaristan önde
Avrupa'da en uzun ebeveyn iznine sahip ülke, bir çocuk doğduğunda ya da evlat edinildiğinde iki ebeveyn için 480 güne kadar doğum izni sağlayan İsveç.
Bekar anneler ya da babalar 480 günün tamamını tek başına kullanıyor.
OECD'nin annelere verilen doğum izni sıralamasında ise Bulgaristan ilk sırada yer alıyor.
Ülkede doğumdan önce en az 12 ay boyunca çalışmış olan anneler, 58,6 hafta yani 410 gün ücretli doğum izni hakkına sahip.
Avrupa Birliği'nde (AB) tam ücretli doğum izni için asgari 14 haftalık bir standart belirlenmiş durumda.
Bazı ülkeler ek izinler, ücretli babalık izni ve aileleri desteklemek için esnek çalışma düzenlemeleri sunuyor.
AB, anneler için doğum iznini temel bir insan hakkı olarak ele alıyor.
Mevzuatı anneleri hayatlarının önemli bir döneminde desteklemenin yanı sıra daha geniş sosyal ve ekonomik hedeflere katkıda bulunmayı hedefliyor.
Bu hedefler arasında kadınların iş gücüne katılımını teşvik etmek ve cinsiyet eşitsizliklerini gidermek de var.
Dünya Bankası'na göre 2024'te kadınların iş gücüne katlım oranı AB için yüzde 52, Türkiye için yüzde 36 düzeyinde gerçekleşti.
OECD ülkelerinin çoğunda babalar için verilen doğum izni süresi annelerinkinden daha kısa. Ancak son dönemde bu farka dikkat çeken kampanyalar da yapılıyor.
İngiltere'de The Dad Shift adı verilen bir yardım kuruluşu bunun değişmesi için çabalıyor.
Ülkede yeni babalar, ortalama haftalık kazançlarının yüzde 90'ını alarak, iki haftaya kadar yasal izin kullanabiliyor. Birçok kişi bunun yetersiz olduğunu savunuyor.
İngiltere'de çalışan annelere 52 haftaya kadar doğum izni veriliyor.
İngiltere yasalarına göre bu sürenin 39 haftasında annelere haftalık ortalama maaşlarının yüzde 90'ına kadar ödeme yapılıyor.
Bazı ülkelerse anne ve baba arasındaki ayrımı ortadan kaldırmak için doğum iznini farklı tanımlıyor.
Örneğin Avusturya'da doğum izni süresi her iki ebeveyn için de verilmiş bir hak.
Annelerin doğumdan önceki ve sonraki 8 hafta boyunca çalışması yasak.
Sezaryen, prematüre veya çoklu doğumlarda doğumdan sonra en az 12 haftaya kadar uzatılıyor.
Ebeveynler isterse süreyi çocuk iki yaşına gelene kadar uzatabiliyor. İsteğe bağlı ancak aynı zamanda yasal bir hak olduğu için işveren tarafından reddedilemiyor.
İzin süresi boyunca kişiler işten çıkarılmaya karşı da korunuyor.
Bu sürede, ailelere ödenekler sağlanıyor.
Güney Kore'de 18 ay ücretli izin
Güney Kore dünyanın en düşük doğurganlık hızına sahip ülkelerinden biri. Ülkenin doğurganlık hızı 2024'te sekiz yıllık düşüşün ardından ilk kez yükselerek 0,75'e çıktı.
Doğum hızını artırmak için izlediği iddialı politikalar kapsamında ücretli doğum izni süresini bu yıl 18 aya çıkardı. Buna göre ebeveynlere bu sürede yapılan toplam ödemenin miktarı 22 bin doları geçiyor.
Ebeveynler 18 aylık izni çocuk 8 yaşına gelene kadar herhangi bir zamanda kullanılmak üzere dörde ayrılabiliyor.
Ülkede çocuk sahibi olan çiftlere aylık ödemeler, sübvanse edilmiş konutlar ve ücretsiz ulaşım gibi yardımlar yapılıyor.
Hükümet çocuk yapmak isteyen evli çiftlerin hastane masraflarını ve tüp bebek tedavilerini bile karşılıyor.
Doğum izni süresinin en kısa olduğu ülkelerden biri olan Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) ise anneler doğumdan sonra 12 haftalık ücretsiz izne çıkma hakkına sahip.
Bu haktan yararlanmak için belirli bir mesafede en az 50 kişiyi istihdam eden bir iş yerinde bir yıl çalışmış olmak gibi şartlar aranıyor.
Merve Kara-Kaşka / BBC Türkçe
