personel sağlık
BAŞVURUNUN KONUSU : Başvuranın, ambulans ve acil bakım teknikerlerinin diğer sağlık personeli belgesi alabilmesinin ve aile sağlığı merkezlerinde çalışabilmesinin önündeki engellerin kaldırılması talebi hakkındadır.
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ 1. Kurumumuza gönderilmiş olan başvuruda; başvuran, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu ambulans ve acil bakım teknikerliği (paramedik) programından mezun olduğunu belirterek sağlık meslek liselerinin acil tıp teknisyenliği bölümlerinden mezun olmuş kişiler gibi iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde diğer sağlık personeli olarak çalışabileceği şekilde dsp (diğer sağlık personeli) belgesi almasının ve aile sağlığı merkezlerinde çalışabilmesinin önündeki engellerin kaldırılmasını talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI 2. Kurumumuzun 02/01/2023 tarihli ve - / - . sayılı bilgi-belge isteme yazısına cevaben Sağlık Bakanlığının 12/01/2023 tarihli ve E- - - sayılı yazı ve eklerinde ilgili idare: “Bakanlığımız mevzuatlarında “diğer sağlık personeli” şeklinde bir sağlık meslek sınıfı olmadığı gibi; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından diğer sağlık personeli sayılabilecek meslekler içerisinde Acil Tıp Teknikeri olmadığından iş yeri hemşireliği sertifikası almaları mümkün değildir. Ayrıca; “Sağlık Meslek Mensupları ile Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmeliğin”, İkinci Bölüm Ek-1/B kısmında yer alan Acil Tıp Teknikerinin iş ve görevleri; “a) Hastaneye ulaştırıncaya kadar hastaya Bakanlıkça belirlenen acil ilaçları ve sıvıları uygun yollardan herhangi biriyle uygular” hükmü gereğince Acil Tıp Teknikerlerinin iş ve görev tanımları hastane öncesi ile sınırlı tutulduğundan Aile Sağlığı Elemanı ve İş Yeri Hemşiresi olarak çalışmaları uygun değildir.
Acil Tıp Teknisyenlerinin; 13.01.1982 tarihli ve 17927 sayılı Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği ile 27.03.2002 tarihli ve 24708 sayılı Özel Hastaneler Yönetmeliğinde Acil Serviste çalışacak asgari personel listesinde ve 25.01.2013 tarihli 28539 sayılı Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğindeki Aile Hekimliği Aile Sağlığı Elemanları içerisinde bulunmalarından dolayı hastane acil servislerinde ve Aile Sağlığı Merkezlerinde çalışma alanları bulunmaktadır. Ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan 20/07/2013 tarihli ve 28713 sayılı "İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik” hükümleri gereğince iş yeri hemşireliği sertifikası almaları da mümkündür. Ancak Acil Tıp Teknikerlerinin; iş ve görev tanımlarında hastaneye ulaştırıncaya kadar ifadesi yer aldığından mezkûr mevzuat çerçevesinde ambulans hizmetleri dışında çalışmaları uygun değildir.
Ancak Bakanlığımızca başlatılmış olan meslek iş ve görev tanımlarının güncellenmesi çalışmalarına tüm sağlık meslekleri ve sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensupları gibi Acil Tıp Teknikeri de (Paramedik) dâhil edilmiştir. Başlatılmış olan mevzuat güncelleme çalışmaları kapsamında meslek temsilcileri ile daire başkanlığımız arasında güvenilir veri toplama, tasnifleme ve analiz etme süreçleri başlamış ve hâlihazırda devam etmektedir. Bahse konu tüm sağlık mesleklerinin ve sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensuplarının kendi mesleki alanları içerisinde yapmış oldukları tüm işlerin listeleri, bu işlerin her birinin iş süreçleri, aldıkları eğitim ile yaptıkları işlerin uyum/ yetkinlik/yeterlilik düzeylerin analiz edilmesine yardımcı Bloom Taksonomileri veri analiz aşamasındadır. Bu bağlamda “Acil Tıp Teknikerlerinin görev tanımlarının yeniden düzenlenmesine ve çalıştıkları birimlerin değiştirilip değiştirilmeyeceğine” mezkûr çalışmalar tamamlandıktan sonra karar verilecektir.”
15. Başvuranın 10/09/2021 tarihli ve / sayılı başvurusu sebebiyle Sağlık Bakanlığından talep edilen bilgi ve belgelere istinaden verilen cevabi yazıda özetle; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelikte diğer sağlık personeli sayılabilecek meslekler içerisinde ambulans ve acil bakım teknikeri mevcut olmadığından iş yeri hekimlerinin yanında çalışabilmelerinin mümkün olmadığı, iş ve görev tanımlarında “hastaneye ulaşıncaya kadar” ifadesi yer aldığından mezkûr mevzuat çerçevesinde ambulans hizmetleri dışında çalışmalarının uygun olmadığı, ancak Bakanlıkça başlatılmış olan meslek iş ve görev tanımlarının güncellenmesi çalışmalarına ambulans ve acil bakım teknikerlerinin de dahil edildiği bu bağlamda çalışmanın Bloom Taksonomileri veri analiz aşamasında olduğu ifadelerine yer verildiği görülmüştür. Sağlık Bakanlığı tarafından gönderilen cevabi yazıda konuya yönelik çalışmaların yapıldığı, buna istinaden Kurumumuz tarafından 06/01/2022 tarihinde bahsi geçen başvuruya yönelik “Dostane Çözüm” kararı verildiği ancak geçen 1 yıllık süre içinde Bakanlık tarafından herhangi bir işlem tesis edilmediği anlaşılmıştır. Başvuranın 06/12/2022 tarihli ve / sayılı işbu başvurusuna istinaden Sağlık Bakanlığından tekrar bilgi ve belge talebinde bulunulduğu, Kurumumuza gönderilen cevabi yazıda ise önceki başvuruya yönelik verilen cevaplarla aynı ifadelerin kullanıldığı dikkat çekmiştir.
16. Bu bağlamda 1219 sayılı Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek 13’üncü maddesi kapsamında ambulans ve acil bakım teknikerlerinin (acil tıp teknikeri), ön lisans seviyesindeki acil tıp bölümünden mezun, acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak kaydıyla hastaya müdahale ve bu hususta lazım gelen iş ve eylemleri yapan sağlık teknikeri olduğu, ayrıca Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinin 28’inci maddesinde ambulans ve acil bakım teknikerlerinin acil tıp teknisyenleri gibi acil sağlık hizmetlerinde acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak kaydıyla, Bakanlıkça belirlenen sertifikalı eğitim programlarını tamamlamak suretiyle hastaya müdahale ve bu hususta lazım gelen iş ve eylemleri yapabileceği ifade edilmiştir.
16.1. Ayrıca anılan Yönetmelikte ambulans ve acil bakım teknikerlerinin iş ve görev tanımı yapılırken “hastaneye ulaşıncaya kadar” ibaresinin kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları kullanmak görev ve yetkisi kapsamında belirtildiği, bunun dışında sayılan oksijen uygulaması yapmak, endotrakeal entübasyon uygulaması yapmak, kardiyo-pulmoner resüsitasyon ve defibrilasyon yapmak, travma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak, uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak, monitörizasyon ve defibrilasyon uygulamak, kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak, yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapmak ve acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olmak gibi hususlarda hastaneye ulaşıncaya kadar bu hizmetleri yapabileceklerine dair bir hüküm içermediği tespit edilmiştir. Diğer taraftan bahsi geçen Yönetmelik kapsamında ambulans ve acil bakım teknikerlerinin hastane acil servislerinde sağlık personeli olarak da çalışabilecekleri düzenlenmiştir.
16.2. Dolayısıyla 1219 sayılı Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek 13’üncü maddesinde ambulans ve acil bakım teknikerlerinin görevlerinin “hastaneye ulaşıncaya kadar” olduğuna ilişkin bir hüküm içermediği, Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında ise sayılan görevleriçerisinde sadece “kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları hastaneye ulaşıncaya kadar kullanabileceklerinin” ifade edildiği, böylece 1219 sayılı Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek 13’üncü maddesinde düzenleme alanı bulmayan “hastaneye ulaşıncaya kadar” ibaresinin Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinin 28’inci maddesi uyarınca teknikerlerin sayılan tüm görevleri için uygulanır kılmanın ambulans ve acil bakım teknikerlerinin çalışma alanlarını daralttığı ve başvuruya konu olay bağlamında, Kanunda yer almayan daraltıcı nitelikteki bu ibarenin Yönetmelik ile düzenlenmiş olması hususunun normlar hiyerarşisine uygunluk teşkil etmediği değerlendirilmiştir.
16.3. Bilindiği üzere, normlar hiyerarşisi kuramına göre hukuk düzeni, farklı kademede yer alan Anayasa, kanun, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerden oluşan birçok normu içermekte ve her norm geçerliliğini bir üst basamakta yer alan normdan almaktadır. Bu nitelikleri gereği dayandıkları üst hukuk normlarına aykırı hüküm ihtiva etmeleri mümkün değildir. Bu kuramın en belirgin özelliklerinden biri de bir düzenlemenin hiyerarşik sıralamada daha altta bulunan bir düzenleme ile değiştirilememesi ve kaldırılamamasıdır.
17. Diğer taraftan 1219 sayılı Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun ek 13’üncü maddesinde ve 24046 sayılı Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinde tanımı yapılan acil tıp teknikeri diğer adıyla ambulans ve acil bakım teknikeri, Üniversitelerin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulundaki 2 yıllık ambulans ve acil bakım teknikerliği programlarından mezun olmuş kişileri ifade etmekte olup Yükseköğretim Yürütme Kurulunun aldığı karar ile sağlık meslek liselerinden mezun olmuş acil tıp teknisyenlerinin üst öğrenimi olarak kabul edildiği görülmüştür.
18. Bir başka açıdan bakıldığında, 24046 sayılı Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde, ambulans ve acil bakım teknikerlerinin ve acil tıp teknisyenlerinin acil sağlık hizmetlerinde acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak kaydıyla, hastaya müdahale ve bu hususta lazım gelen iş ve eylemleri yapabilmek amacıyla acil yardım ve hasta nakil ambulanslarında sağlık personeli, komuta kontrol merkezlerinde çağrı karşılama personeli olarak ve hastane acil servislerinde sağlık personeli olarak çalışabilecekleri aynı madde altında düzenlenmiş olup benzer görev ve yetkilere haiz oldukları görülmüştür. Ayrıca adı geçen iki meslek grubunun iş ve görev tanımları dikkatle incelendiğinde, ambulans ve acil bakım teknikerlerinin kardiyopulmoner resüsitasyon, monitörizasyon, defibrilasyon gibi eğitim gerektiren ileri teknik uygulamaları yapmaya yetkili oldukları, bu bakımdan acil tıp teknisyenlerinden farklılaştıkları değerlendirilmiştir.
19. Başvuranın 06/12/2022 tarihli ve / sayılı işbu başvurusu sebebiyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından talep edilen bilgi ve belgelere istinaden verilen cevabi yazıda ise özetle; ambulans ve acil bakım teknikerlerine hastanelerin acil servislerinde ve ambulans hizmetlerinde yoğun olarak ihtiyaç duyulduğu, personel sıkıntısı ve mevcut kadronun kendi gereksinimlerini karşılamaya yetmemesi gerekçeleri sebebiyle mezkur Yönetmeliğe dahil edilmediği, Sağlık Bakanlığının konuya ilişkin kararda değişikliğe gitmesi ve bu hususu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirmesi halinde değişiklik için gerekli çalışmalar yapılabileceği belirtilmiştir.
20. Bu kapsamda, Anayasal bir hak olan çalışma hakkının ve sosyal devlet ilkesinin de gereği olarak ambulans ve acil bakım teknikerlerinin acil bakım teknisyenliğinin üst öğrenimi olduğu hususu da gözönüne alınarak Bakanlık bünyesindeki personel planlamasının içinde bulunduğumuz dönemin ihtiyaçlarına cevap verir nitelikte olması, aynı zamanda etkin ve verimli sağlık hizmeti yürütebilmek amacıyla ilk ve acil yardım eğitimi almış bu kişilerin çalışma alanlarını daraltan ilgili hükmün tekrar gözden geçirilmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
21. Başvuranın iddia ve talepleri, ilgili meri mevzuat hükümleri ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; 1219 sayılı Kanun ile tanımı yapılan ambulans ve acil bakım teknikerliğinin YÖK Kararı çerçevesinde acil tıp teknisyenliğinin üst öğrenimi olarak kabul edildiği, iki meslek grubunun da Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliğinde aynı madde altında ve benzer iş ve görev tanımı ile düzenlendiği, Yönetmelikte yer alan “hastaneye ulaşıncaya kadar” ibaresinin yalnızca kabul edilen acil ilaçları ve sıvıları kullanmak görev ve yetkisi kapsamında belirtildiği ancak diğer görevler açısından da genel bir hüküm gibi algılanarak ambulans ve acil bakım teknikerlerinin çalışma alanlarının daraltıldığı ve bu durumun normlar hiyerarşisine uygunluk teşkil etmediği hususları göz önüne alındığında, çalışma hakkı kapsamında ve sosyal devlet ilkesinin gereği olarak personel planlamasının içinde bulunduğumuz dönemin ihtiyaçlarına cevap verir nitelikte olması, aynı zamanda etkin ve verimli sağlık hizmeti yürütebilmek amacıyla ilk ve acil yardım eğitimi almış bu kişilerin çalışma alanlarını daraltan ilgili hükmün tekrar gözden geçirilmesi gerektiği değerlendirilmiş olup ambulans ve acil bakım teknikerlerinin (acil tıp teknikerleri) görev tanımlarının ve çalışma alanlarının yeniden düzenlenmesi amacıyla yapılan bahsi geçen çalışmaların meslek mensuplarının mağduriyetlerini ortadan kaldıracak şekilde ve en kısa sürede tamamlanması yönünde tavsiyede bulunulması gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkelerine Uygunluk Yönünden Değerlendirme 22. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde, şikâyet başvurusu kapsamında, idarenin, başvurana ilişkin işlemlerle ilgili bilgi ve belgeleri süresi içerisinde Kurumumuza gönderdiği, bu anlamda “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ve “makul sürede karar verme” ilkelerine uygun hareket ettiği ancak, başvuru sahibine verdiği cevapta idari işleme karşı hangi sürede hangi mercie başvurabileceğini göstermediği bu nedenle de “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, idarenin bahse konu ilkeye uygun davranması önerilmektedir