Hamide HANGÜL
Ekonominin üretim tarafı, enflasyonla mücadele çerçevesinde yükselen faizler ve maliyet artışlarıyla mücadele ederken, tüketim tarafı da temkinli gitmeye başladı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Perakende Satış Endeksleri Kasım 2023 verilerine göre, perakende ticaret hacmi, bu dönemde yüzde 12,8, aylık yüzde 0,2 artış gösterdi.
Söz konusu oran, 2022 Kasım’da yüzde 11,7, aylıkta ise yüzde 1,3 artmıştı. Bu da perakende satış hacminin yıllık sadece 1,1 puan artarken, aylıkta yüzde 0,2’de kaldığını ortaya koydu.
Geçen yıl ocakta zirve yaptı
Oysa, perakende satış hacmi, geçen yıl ocak ayında yıllık yüzde 34 artış göstermiş, 11 şehri etkileyen deprem felaketinin yaşandığı şubat ayında ise yüzde 21,9 artış kaydetmişti. Takip eden aylarda yıllık perakende satış hacmi, martta yüzde 28,9, nisanda yüzde 27,8, mayısta yüzde 30,6, haziranda yüzde 29,3, temmuzda yüzde 31,7’lik yüksek oranda artış kaydetmişti. Söz konusu artış ağustosta yüzde 17,4, eylülde yüzde 14, ekimde yüzde 13,4 olmuştu.
En fazla düşüş sağlık, kozmetikte
Enflasyonist ortamda tüketici talebindeki değişimi de ortaya koyan perakende satış hacminde, geçen yıl kasımda yıllık en fazla artış, yüzde 31,2’lik oranla bilgisayar, kitap, iletişim ayıtlarından geldi.
En fazla düşüş ise yıllıkta yüzde 0,4, aylıkta yüzde 2,3 gerilemeyle eczacılık ürünleri, tıbbı, kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinden geldi. Söz konusu oran, bir önceki yılın kasım ayında yıllık yüzde 7,9, aylık yüzde 3 büyüme göstermişti. Bu da bir yılda yüzde 7,5 puanla sert düşüşe işaret ediyor. Yine, 2022 Kasım’da yüzde 3,9 artan otomotiv yakıtı, geçen yıl kasımda yıllık yüzde 0,8 düşüş gösterdi. Aylıkta ise yüzde 1,2 arttı.
Gıdada yaklaşık 2 kat artış
Elektrikli eşya ve mobilya da perakende satışlarını artıran sektörlerden. Yıllık yüzde 11,7, aylık yüzde 1,1 artış gösterdi. Önceki yıl söz konusu oranlar yıllık yüzde 9,4, aylık yüzde 3,4 olmuştu. Gıda, içecek ve tütünde de bu dönemde perakende satışlardaki artış dikkat çekti. Verilere göre, yüzde 5,9’luk artış, geçen yıl kasımda yıllık yüzde 11,7’ye ulaştı. Ancak aylıkta ise yüzde 1,5 gerileme gösterdi.
Geçen yılki artışını yakalayamasa da tekstil, giyim ve ayakkabı da perakende satışlarını artırdı. Verilere göre, bir önceki yıl kasımda yüzde yıllık yüzde 8,4 oranındaki artışı, geçen yıl kasımda yüzde 4,4’de kaldı. Aylıkta ise yüzde 0,2 düşüşün yerini yüzde 0,8 büyüme aldı. İnternet üzerinden satışların da bilgisayar ve iletişim aygıtlarından sonra en yüksek artışı gösterdiği belirlendi. Buna göre, Kasım 2023’de yıllık yüzde 30,3, aylık yüzde 1,6 artış gösterdi.
Bir önceki yılın aynı döneminde yıllık yüzde 27,6, aylık yüzde 1,2 artış kaydetmişti. Online satış hacmi, geçen yıl ocak ayına yüzde 40,8’lik artışla başlarken, yıl içinde en yüksek satış hacmine yıllık yüzde 63,5’lik oranla temmuz ayında ulaşmıştı. Aylık en yüksek oranını ise yüzde 24,7’lik artışla mart ayında yakalamış, yıllıkta yüzde 55,3’lük yüksek satış hacmine ulaştığı ay olmuştu.
Cirolardaki artış, satış hacminin 6,2 katı
Perakende satış hacmi yıllık yüzde 12,8 artmasına karşın, cirolar 6,2 kat arttı. Yükselen fiyatların da etkisiyle perakende ciro yıllık yüzde 79,8 oranında artarken, en fazla yükseliş yıllıkta yüzde 110,2’lik artışla internet üzerinden yapılan satışlardan geldi. Bunu bilgisayar, kitap, iletişim aygıtları yüzde 101,2’lik ciro artışıyla ikinci sırada izledi.
Tıbbı ürünler ve kozmetikte ciro artışı yüzde 87,5, gıda dışında yüzde 86,7, gıda, içecek ve tütünde yüzde 80,8, tekstil, giyim ve ayakkabı da yüzde 79,8, elektrikli eşya ve mobilyada yüzde 65,8, otomotiv yakıtında yüzde 56,6 olarak gerçekleşti. Aylık incelendiğinde en fazla ciro artışı yüzde 7.8’lik oranla tekstil, giyim ve ayakkabıdan geldi. Bunu gıda dışı yüzde 4,4, internetten satış yüzde 4,1, bilgisayar, kitap ve iletişim aygıtları yüzde 3,6 ciro artışıyla izledi.