AYSEL YÜCEL/İSTANBUL
Türk otomotiv sanayinde 2024 yılı mart ayıyla birlikte her alanda kan kaybı hızlandı. Üretimde ihracatın payı, iç pazarda ise yerlilik payı tarihi dip seviyeleri gördü. Öte yandan, Türkiye AB'de lider olduğu alanları da birer birer kaybetmeye başladı.
20 yıldır sektör yeni yatırım çekemezken, umutların bağlandığı Çinli otomotiv üreticileri de Türkiye’yi listeden çıkarıyorlar. OSD Başkanı Eroldu, sektörün rekabet gücünü geri kazanmasının tek yolunu, ÖTV sisteminin kademeli olarak azaltılmasında görüyor.
İthal araçların payı %70’i aştı
Otomotiv sektöründe geçen hafta düzenlenen basın toplantıları ve yapılan yazılı açıklamalar, sektörün geleceğine yönelik önemli sinyaller verdi. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu, cuma günü Türk otomotiv sanayiinin ilk çeyrek verilerini açıkladı. OSD’nin verilerine göre, bu yılın ilk çeyreğinde toplam araç satışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24 artarken, artışın büyük bölümü ithalattan kaynaklandı. İlk üç ayda ithal otomobil satışlarındaki yüzde 41’lik artışa karşın, yerli otomobil satışlarındaki artış yüzde 19’da kaldı. Yakın tarihe kadar Türkiye’nin Avrupa liderliğini elinde bulundurduğu hafif ticari araç satışlarını da ithalat sırtladı. İthal hafif ticari araçlarda yüzde 48 artış yaşanırken, yerli araç satışları yüzde 36 daraldı. Böylece iç pazarda ithal araçların payı uzun yılların ardından yeniden yüzde 70’e ulaştı.
OSD Başkanı Cengiz Eroldu, pazarda yerli payının azalmaya devam ettiğine dikkat çekerek, “Geçen yılın ilk 6 ayında ÖTV’de farklı baremler vardı ve bu yerli üreticilerin lehine bir ortam yaratıyordu. Tüm araçların yüzde 80 ÖTV baremine girmiş olması, geçen yılın ikinci yarısından itibaren yerli payında da bir düşüşe sebep oldu. Geçen sene yüzde 41 olan iç pazardaki yerli payımız, bu sene yüzde 33 seviyelerinde ki, biz Türkiye’de en yüksek 48’lik pazar payının olduğu ayları da gördük” dedi. Türk otomotiv sanayi, ithalatın payındaki artış nedeniyle yıllar sonra ilk kez geçen yıl dış ticaret açığı vermişti. Bu eğilimin 2024 yılında da devam ettiğine dikkat çeken Eroldu, “Geçen yıl sektör toplamında 1 milyar 423 milyon dolarlık, otomobil özelinde ise yaklaşık 6,6 milyar dolarlık dış ticaret açığı vermiştik. Bu yılın ilk 2 aylık rakamlarına baktığımızda özellikle otomobilde 558 milyon dolarlık bir dış ticaret açığıyla karşı karşıyayız. Bunun en önemli sebebi de Çin’den yapılan ithalatın artması. Türkiye’nin bu kadar fazla otomobil ithal eden bir ülke durumuna gelmesi sürdürülebilirlik açısından önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor” dedi.
“Ticari araç üretiminde AB’de ikinciliğe geriledik”
Bir diğer önemli gelişmenin de ticari araç tarafında yaşandığını dile getiren Eroldu, “Türkiye çok uzun yıllardır Avrupa’da ticari araç üretiminde birinci sıradaydı. Şimdi ilk defa 2023 yılında maalesef bu birinciliği az farkla da olsa İspanya’ya kaptırmış durumdayız. OSD üyelerinin hayata geçirdiği veya geçirmeyi planladığı ticari araç yatırımları var. Onlar tam devreye girdiğinde Türkiye’nin yine ticari vasıtada birinciliğe geri döneceğini öngörüyoruz” dedi. Cengiz Eroldu’nun dikkat çektiği önemli konulardan biri de Çinli markaların Türkiye pazarındaki hızlı yükselişi oldu. Eroldu, konuyla ilgili şu bilgileri paylaştı, “Şu anda Türkiye’de otomobil konusunda önemli bir Çin ithalatı var. Biz Çinlilerin Türkiye’de ihracat değil yatırım yapması gerektiğini düşünüyoruz. Ancak yatırımlar başka ülkelere gidiyor” dedi. Çinli markalardan BYD’nin Macaristan’ı seçmesinin ardından, Great Wall Türkiye’deki yatırım kararını askıya almış ve son olarak da geçtiğimiz günlerde Chery de yatırımda Türkiye’yi pas geçerek İspanya’da üretim yapacağını duyurmuştu. Cengiz Eroldu, Chery’nin İspanya’yı seçmesinde elektrikli araç satışlarının yoğun olduğu pazarların yakınlığın önemli rol oynadığına dikkat çekerken, görüştüğümüz otomotiv tedarik sanayii yetkilileri ise Chery’nin İspanya’yı “güvenilir bir ekonomisi” olduğu için tercih ettiği görüşünde.
“Yabancıyı çekmek için iç pazarı büyütmek şart”
Cengiz Eroldu, hem yeni yabancı yatırımcı çekmenin hem de iç pazarda yerli payını artırmanın mevcut veri sistemindeki değişikliklerle çözülebileceğine dikkat çekti. Eroldu, şöyle konuştu: “ Yabancı markalar bir ülkeye yatırım yaptıklarında, teşviklerden çok iç pazar satış potansiyeline bakıyor. Aslında Türkiye'de büyük de bir satış potansiyeli var. Yüzde 80 ÖTV’nin olduğu yerde bile 1 milyonluk bir pazar var. Kademeli olarak bu vergiler aşağı indirilse bence en büyük teşvik aslında bu olur. Neden Türkiye’ye 20 küsur seneden yeni yatırım gelmiyor, bunu sorgulamamız lazım. Teşviklerimizin olması değil, pazar hacminin yükselmesi yabancı yatırımcıya cezbedecektir.” Eroldu, otomobil satışlarındaki düşüşe paralel toplam pazarda nisan ayında daralma öngördüklerini belirterek, “Nisan 2023’te otomobil ve hafi f ticari araç satışları yıllık bazda yüzde 62,7 artarak 97 bin 679 adet olmuştu. Nisan 2024’te ise beklentimiz pazarın 80 bin adetler seviyesinde olması. Ancak bayram tatili nerdeniyle mayıs ayının pazarın seyri açısından daha belirleyici olacağını düşünüyoruz” dedi.
Kamyon satışları durgunluk sinyali verdi
Ağır Ticari Araç Sektörü (TAİD) Başkanı Burak Hoşgören, yönetim kurulu ve üyelerinin katılımlarıyla geçen Cuma bir basın toplantısı düzenledi. Toplantıda TAİD’in yeni logosu lanse edilirken, sektörün 2024 ilk çeyrek performansı da değerlendirildi. TAİD Başkanı Burak Hoşgören, deprem ve kentsel dönüşüm projeleri nedeniyle inşaat kamyonu satışlarının hareketli olduğunu, yük taşımaya yönelik araç satışlarının ise hız kestiğini dile getirdi. Hoşgören sektörün mayıs ayından sonra önünü daha net görebileceğini söyledi. TAİD verilerine göre, 2024 yılı mart ayında ağır ticari araç pazarı yıllık bazda yüzde 25 azalarak 3 bin 705 adet oldu. Geçen ay çekici satışları ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 45 azalarak 1.684 adet olarak gerçekleşti. 16 ton ve üstü kamyon satışları yüzde 29 oranında artarak 1.621 adet ve 16 ton altı kamyon satışları da yüzde 34 oranında azalarak 400 adet oldu. Böylece, 2024 yılı Ocak-Mart dönemi ağır ticari araç pazarı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3 oranında azalarak 10 bin adette kaldı.
Satış sonrasında yatırımlar durdu
Otomotiv satış sonrası pazarında da 2024’ün ilk çeyreğinde ivme kaybı başladı. Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetleri Derneği’nin (OSS) 2024 Yılı İlk Çeyrek Sektörel Değerlendirme Anketi’ne göre; 2024’ün ilk çeyreğinde, 2023’ün aynı dönemine göre yurt içi satışlarda dolar bazında ortalama yüzde 1,27’lik sınırlı artış yaşandı. Üretici üyelerin yüzde 73,3’ü önümüzdeki üç ayda yatırım planlamazken, 2024’ün ilk çeyreğinde gözlemlenen problemlerin başında “maliyetlerdeki aşırı artış” geldi. OSS Derneği Başkanı Ali Özçete, “Sektör, artan işletme giderleri ve nakde ulaşım zorluğu neticesinde yatırım yapmaktan uzaklaşıyor. Bu durum stok seviyelerinde bozulmayla birlikte önümüzdeki aylarda son tüketicinin ürüne ulaşımında zorluklar yaşamasına ve güvenlik zafiyetlerine sebebiyet verebilir. Bu bağlamda sektör paydaşlarının en büyük beklentisi nakde ulaşım maliyetlerinde sektörel istisnalar tanınması veya vergisel avantajlar yapılması” diye konuştu.
